Kalendarium praworządności w Rumunii

Data  Wydarzenie
Grudzień 1991 Rumunia przyjmuje w referendum postkomunistyczną konstytucję.
Październik 2003 Rumunia, również w referendum, przyjmuje nowelizację konstytucji.
Luty 2012 Masowe protesty przeciwko rządowi przybierają na sile. Wybuchają w styczniu i stanowią sprzeciw wobec arbitralnej reformy opieki zdrowotnej i szybko zwracają się przeciwko prezydentowi w atmosferze poważnych problemów z korupcją. Ciągną się do kwietnia–maja.

Po przyjęciu wotum nieufności wobec drugiego gabinetu premiera Emila Boca (PDL) parlament mianuje premierem Mihaia Răzvana Ungureanu. Ungureanu dodaje tej samej koalicji technokratycznego sznytu, ale rząd pozostaje bardzo polityczny.

Maj 2012 Po wotum nieufności wobec Ungureanu, parlament mianuje premierem Victora Pontę. Ponta stoi na czele nowej koalicji (PSD, PNL plus część dawnych sojuszników PDL) z programem politycznym skupionym na odwecie.

Minister edukacji Ioan Mang zostaje oskarżony o plagiat z związku ze swoją rozprawą doktorską.

Czerwiec 2012 Koalicja wyborcza PSD i PNL wygrywa wybory lokalne, zdobywając prawie 50 procent głosów, co zwiększa polityczne ambicje Ponty.

Były premier Adrian Năstase (PSD, 2000–2004) zostaje uznany za winnego korupcji. Dostaje dwa lata w zawieszeniu –  nie idzie wprawdzie do więzienia, ale nie kwalifikuje się już do sprawowania urzędu publicznego.

Premier Ponta zostaje oskarżony o plagiat w swojej rozprawie doktorskiej; w 2016 straci stopień doktora.

Minister edukacji Liviu likwiduje narodową radę odpowiedzialną za weryfikację prac doktorskich (HotNews), czym skutecznie wspiera premiera Pontę.

Lipiec 2012 Parlament zawiesza prezydenta Băsescu i ogłasza referendum w sprawie zdjęcia go z urzędu. Tymczasowym prezydentem zostaje Crin Antonescu (PNL).

Trwają masowe protesty przeciwko korupcji, plagiatom, a także za i przeciw różnym politykom. Głównym tematem stają się gaz łupkowy i szczelinowanie; protesty przeciw szczelinowaniu ciągną się do listopada 2014 roku.

Przewodniczący KE Barroso przedstawia premierowi Poncie z 11-punktową „listę rzeczy do zrobienia” (Euractiv).

W referendum w sprawie odwołania prezydenta 87 procent głosujących opowiada się przeciwko Băsescu.

Sierpień 2012 Rumuński TK uznaje referendum za nieważne wobec braku wymaganej frekwencji (zaledwie 46 procent, zamiast wymaganego minimum 50 procent). Băsescu zostaje przywrócony na stanowisko.
Wrzesień 2012 Romscy aktywiści protestują przeciwko rasizmowi i dyskryminacji, jednak reszta społeczeństwa ignoruje ten temat.
Grudzień 2012 Ta sama koalicja wyborcza PSD i PNL wygrywa wybory parlamentarne miażdżącą większością 66 procent.

Po wyborach parlament ponownie mianuje premiera Pontę na szefa rządu nowej koalicji (PSD i PNL).

Maj 2013 Premier Ponta (jako tymczasowy minister sprawiedliwości) i prezydent Băsescu prowadzą negocjacje w sprawie powołania prokuratora generalnego, ignorując zalecenia Najwyższej Rady Sądownictwa (CSM) (Digi24). Była prokurator generalna Laura Codruța Kövesi (2006–2013), uważana za sojuszniczkę Băsescu, zostaje „zdegradowana” do stanowiska szefa Narodowego Biura Antykorupcyjnego (DNA); nowy prokurator generalny Tiberiu Nițu (2013–2016) okazuje się przyjacielem Ponty, a nową szefową Agencji ds. Przestępczości zorganizowanej i Terroryzmu (DIICOT) (2013–2014) zostaje uważana za zwolenniczkę PDL Alina Bica. Zarówno Bica, jak i Nițu są później obiektem śledztwa DNA Kövesi – Bica zostaje skazany w 2018 roku, a Nițu unika zarzutów i przechodzi na emeryturę w 2020 roku.
Wrzesień 2013 Początek cotygodniowych masowych protestów przeciwko kopalni złota w Roșia Montana, podczas których demonstranci krytykują także korupcję i inne problemy. Protesty trwają do stycznia 2014.
Styczeń 2014 Były premier Năstase zostaje uznany winnym w drugiej sprawie o korupcję; tym razem trafia na cztery lata do więzienia.

Minister kultury Gigel Știrbu zostaje oskarżony o plagiat w swojej pracy doktorskiej.

Luty 2014 Po wycofaniu się PNL z drugiego gabinetu Ponty premier Ponta tworzy nową koalicję z UDMR i innymi frakcjami politycznymi, co zatwierdza parlament.
Marzec 2014 TK potwierdza decyzję parlamentu o powołaniu nowego gabinetu (trzeci rząd Ponty) bez (nowego) programu rządzenia (Digi24). UDMR opuszcza koalicję, ale ponownie wchodzi do niej grupa posłów, która oderwała się od PNL.
Maj 2014 PSD wygrywa wybory do Parlamentu Europejskiego, zdobywając około 37 procent głosów. PNL zajmuje dalekie drugie miejsce z zaledwie 15 procent.
Lipiec 2014 PNL wchłania swojego byłego rywala PDL; sąd zatwierdzi tę fuzję w październiku.
Listopad 2014 Klaus Iohannis (PNL) wygrywa z premierem Victorem Pontą (PSD) w wyborach prezydenckich. Premier Ponta oskarżany jest o manipulowanie procedurami głosowania, zwłaszcza w lokalach wyborczych za granicą. Z końcem grudnia Iohannis przejmuje obowiązki od Traiana Băsescu (dawniej PDL), którego druga kadencja dobiegła końca.
Grudzień 2014 Po uwzględnieniu wyników kampanii prezydenckiej parlament zatwierdza przetasowania w IV rządzie Ponty, ale koalicja pozostaje w dużej mierze taka sama.
Styczeń 2015 Próbując zachować twarz po skandalu wyborczym w listopadzie 2014, parlament rozważa poprawki do wszystkich przepisów dotyczących partii politycznych, finansowania partii i wyborów (ale nie referendów). Wprawdzie organizacje obywatelskie zachęcane są do wnoszenia uwag, ale nie wszystkie ich propozycje są uwzględniane, w związku z czym powstają wadliwe przepisy.
Sierpień 2015 Mihai Tudose (przyszły premier w 2017) zostaje oskarżony o plagiat w swojej pracy doktorskiej. Po zrzeczeniu się stopnia w 2016 roku próbuje go odzyskać na drodze sądowej, ale mu się to nie udaje (2020).
Październik 2015 W pożarze klubu Colectiv giną 64 osoby, a 146 jest rannych (Wikipedia). Dochodzi do masowych protestów – demonstranci krytykują korupcję i żądają odnowy klasy politycznej. USR i PLUS nagłaśniają społeczne oburzenie wyrażonego w protestach.
Listopad 2015 Parlament powołuje premiera Daciana Cioloșa po tym, jak Ponta poczuł się zmuszony do rezygnacji (DW). Cioloș staje na czele zespołu technokratów, przy ukrytym wsparciu ze strony PSD i PNL.

Organizacje obywatelskie zwracają się do prezydenta Iohannisa, aby przekonał partie polityczne do przyjęcia kryteriów uczciwości i kompetencji dla przyszłych ministrów i innych kandydatów w wyborach. Iohannis ignoruje ich prośbę.

Do tego czasu parlament uchwala, a prezydent podpisuje sześć ustaw dotyczących partii politycznych, finansów partii i wyborów, przy czym najbardziej widać to na przykładzie USR i PLUS

Luty 2016 TK zakazuje wywiadowi angażowania się w sprawy karne, w tym wykorzystywania podsłuchów i innego sprzętu inwigilacyjnego. 
Marzec 2016 Tymczasowy prokurator generalny Bogdan Licu (który w 2022 zostanie sędzią TK) jest podejrzany o plagiat w swojej pracy doktorskiej i zrzeka się stopnia.
Czerwiec 2016 PSD wygrywa wybory samorządowe 40 procent głosów, ale PNL po wchłonięciu PDL jest niewiele dalej z 30 procent.
Lipiec 2016 TK orzeka nową interpretację kodeksu karnego w zakresie przestępstwa „nadużycia stanowiska”.

Były minister spraw wewnętrznych Petre Tobă jest podejrzany o plagiat w swojej pracy doktorskiej. Były wicepremier Gabriel Oprea również traci stopień doktora z powodu plagiatu; w 2018jego apelacja zostanie odrzucona. Ponowną apelację Oprea złoży w 2022, ale jest mało prawdopodobne, aby szybko uzyskał przychylny dla siebie wyrok.

Październik 2016 Była prokurator generalna i obecna szefowa DNA Laura Codruța Kövesi jest podejrzana o plagiat w swojej pracy doktorskiej (PressOne).
Grudzień 2016 PSD wygrywa wybory parlamentarne zdobywając 45 procent głosów. Liviu Dragnea z PSD usiłuje zostać premierem, ale musi zrezygnować ze względu na zarzuty korupcyjne.
Styczeń 2017 Po wyborach parlament powołuje na premiera Sorina Grindeanu (PSD); jednym z partnerów koalicji jest frakcja, która oddzieliła się od PNL, ale Liviu Dragnea zachowuje moralne przywództwo w PSD.
Luty 2017 Gabinet Grindeanu przyjmuje OUG 13, co ma niszczący wpływ na sądownictwo; dochodzi do masowych protestów, a OUG 14 uchyla te przepisy.
Czerwiec 2017 Po wotum nieufności dla parlamentu zorganizowanym przez PSD Grindeanu zostaje zastąpiony przez Mihaia Tudose (PSD). Koalicja i jej lider nie ulegają zmianie.
Sierpień 2017 Minister sprawiedliwości Tudorel Toader (niezależny, ale skłaniający się ku PSD) przedstawia modyfikacje trzech ustaw dotyczących sądownictwa. Środki początkowo uwzględnione w OUG 13 podlegają obecnie normalnym, wolniejszym procedurom parlamentarnym.
Listopad 2017 Senat uchwala projekt ustawy mający na celu utrudnianie pracy organizacji obywatelskich przez wymogi biurokratyczne, które są praktycznie niespełnialne. Na szczęście Izba Deputowanych odkłada projekt ustawy na czas nieokreślony.
Styczeń 2018 Po rezygnacji Tudose w wyniku wewnętrznej kłótni w PSD, parlament powołuje premier Vioricę Dăncilă (PSD). Koalicja i przywództwo bez zmian.
Luty 2018 Minister sprawiedliwości Tudorel Toader wszczyna procedurę usunięcia Kövesi z DNA.
Marzec 2018 Do prasy wycieka tajny protokół prokuratury i wywiadu (DW).
Kwiecień 2018 TK stwierdza, że przedawnienie jest niedostatecznie uregulowane w Kodeksie postępowania karnego i nakazuje parlamentowi wprowadzenie poprawek w terminie 45 dni – jest to opóźnienie wymagane przez konstytucję.
Czerwiec 2018 ETS skazuje Rumunię za niezapewnienie równej ochrony parze jednopłciowej, która zawarła legalny związek małżeński w innym państwie członkowskim.
Lipiec 2018 Po kilku apelacjach do TK i odrzuceniach przez prezydenta parlament uchwala trzy ustawy dotyczące sądownictwa, które zostają publikowane w dzienniku urzędowym.

Zmuszony decyzją TK prezydent Iohannis usuwa Kövesi z DNA.

Były minister edukacji Liviu Pop wstrzymuje obronę swojej pracy doktorskiej po oskarżeniach o plagiat.

Sierpień 2018 Rumuńska diaspora organizuje w Bukareszcie masowe protesty przeciwko korupcji i na rzecz niezależnego sądownictwa. Kontrdemonstranci zachowują się brutalnie, a policja tylko pogarsza sytuację; podejrzewa się, że na rozkaz Liviu Dragnea. Proces rozpocznie się dopiero pod koniec 2023 roku.
Październik 2018 W wyniku wejścia w życie trzech ustaw o sądownictwie działalność rozpoczyna SIIJ. 

W „Referendum w sprawie rodziny” 91 procent głosujących opowiada się za zmianą konstytucji, która wprost stanowiłaby, że małżeństwo to związek mężczyzny i kobiety, a nie „małżonków”. TK unieważnia jednak wynik z powodu braku wymaganej frekwencji – wyniosła ona zaledwie 21 procent zamiast wymaganych 30 procent.

Maj 2019 Wybory do Parlamentu Europejskiego wygrywa PNL, zdobywając około 27 procent głosów; drugie miejsce dzielą między siebie PSD a USR-PLUS, z których każde otrzymuje po około 22 procent.

„Referendum dotyczące sprawiedliwości” otrzymuje około 85 procent głosów przy wymaganej frekwencji 41 procent. Oznacza to, że gabinet nie może już przyjmować OUG związanych z sądownictwem.

Październik 2019 Laura Codruța Kövesi zostaje europejską prokuratorką generalną.
Listopad 2019 Klaus Iohannis (PNL) pokonujje premier Vioricę Dăncilă (PSD) i rozpoczyna drugą kadencję na stanowisku prezydenta Rumunii. 

Po wotum nieufności wobec Dăncilă parlament mianuje premierem Ludovica Orbana (PNL). Opozycja dochodzi do władzy i tworzy gabinet mniejszościowy.

Marzec 2020 Po wotum nieufności wobec Orbana parlament nie ma wyboru i powołuje drugi gabinet Orbana, który pozostaje rządem mniejszościowym.

ETPCz skazuje Rumunię za bezprawne usunięcie Kövesi z DNA.

W związku z wybuchem pandemii Covid Rumunia powiadamia Radę Europy o odstąpieniu od art. 15 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W praktyce oznacza to zawieszenie dostępu do informacji i brak przejrzystości w podejmowaniu decyzji.

Maj 2020 TK uznaje za niezgodne z konstytucją kary nakładane przez policję na osoby naruszające godzinę policyjną w związku z pandemią. Pieniądze nie są zwracane automatycznie, lecz osoby obciążone mandatem muszą udać się do sądu i każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie.
Wrzesień 2020 Wybory samorządowe wygrywa PNL, zdobywając około 32 procent głosów. Co zaskakujące, PSD otrzymuje ich tylko około 28 procent.
Grudzień 2020 PSD zwycięża w wyborach parlamentarnych, zdobywając 45 procent głosów, ale nie jest w stanie utworzyć koalicji.

Po wyborach parlament powołuje na premiera Florina Cîțu (PNL); w jego kruchej koalicji są USR-PLUS i UDMR.

Styczeń 2021 Rumunia oficjalnie rozpoczyna kampanię szczepionkową przeciwko covid.
Maj 2021 Prokurator Najwyższej Rady Sądownictwa Codruț Olaru traci stopień doktorski z powodu plagiatu (PressOne).
Lipiec 2021 TK stwierdza, że parlament nie ma pełnej swobody w zakresie odwoływania Rzecznika Praw Obywatelskich (Europa Liberă).
Wrzesień 2021 Minister Funduszy/Projektów Europejskich Cristian Ghinea (USR-PLUS) ogłasza zakończenie negocjacji i podpisanie KPO.

USR-PLUS wychodzi z rządu Cîțu; drugi gabinet Cîțu, mniejszościowy, przetrwa około trzech miesięcy.

Listopad 2021 Po wotum nieufności dla drugiego gabinetu Cîțu parlament powołuje na premiera Nicolae Ciucă (PNL) wraz z jego dużą koalicją, w skład której wchodzą PSD i UDMR.
Grudzień 2021 ETS orzeka, że sędziowie mogą ignorować decyzje TK, które są sprzeczne z prawem UE (zwłaszcza SIIJ).

Minister cyfryzacji Florin Roman składa rezygnację ze stanowiska po oskarżeniu go o plagiat w pracy magisterskiej.

Styczeń 2022 SIIJ zostaje ostatecznie rozwiązany i zastąpiony SUPC, projektem ministra sprawiedliwości Cătăliny Predoiu (PNL).

Premier Ciucă zostaje oskarżony o plagiat w pracy doktorskiej. Z pomocą ministra spraw wewnętrznych Luciana Bodego brutalnie mści się na dziennikarce Emilii Șercan.

Rumunia zostaje poproszona o rozpoczęcie rozmów akcesyjnych z OECD.

Luty 2022 Premier Ciucă przyjmuje OUG dotyczące wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych i pomocy humanitarnej dla uchodźców przybywających z Ukrainy.
Maj 2022 Jako że od 2018 roku parlament nie doprecyzował przepisów dotyczących przedawnienia w kodeksie postępowania karnego, TK stwierdza, że cały jego tekst jest niezgodny z konstytucją.
Wrzesień 2022 Minister edukacji Sorin Câmpeanu podaje się do dymisji po oskarżeniach o plagiat materiałów pomocniczych do jednego z jego wykładów uniwersyteckich.
Listopad 2022 Prezydent Iohannis ogłasza nową wersję trzech ustaw dotyczących sądownictwa, które zostały pierwotnie przyjęte w 2018 roku. Brak równowagi wewnętrznej w obrębie wymiaru sprawiedliwości jednak pozostaje.

Bruksela ogłasza koniec raportów monitorujących MWiW, które były publikowane regularnie od 15 lat (EC).

Styczeń 2023 Minister spraw wewnętrznych Lucian Bode zostaje oskarżony o plagiat pracy doktorskiej.
Maj 2023 ETPCz skazuje Rumunię za niezapewnienie równej ochrony prawnej parom jednopłciowym, które chcą zawrzeć związek małżeński lub związek cywilny.
Czerwiec 2023 Marcel Ciolacu (PSD) zostaje premierem, kierując w dużej mierze tą samą koalicją złożoną z PSD i PNL (przy wsparciu UDMR).
Lipiec 2023 ETS postanawia, że sędziowie mogą ignorować decyzje TK dotyczące przedawnienia, szczególnie w przypadkach nadużyć finansowych i korupcji godzących w interesy finansowe UE.
Wrzesień 2023 MWiW dla Rumunii i Bułgarii zostaje oficjalnie zamknięty, a całe monitorowanie zostaje przekazane mechanizmowi na rzecz praworządności (EC).

ETPC odrzuca apelację Rumunii dotyczącą związków par jednopłciowych; Rumunia musi zapewnić parom jednopłciowym równą ochronę prawną (Libertatea).

Premier Ciolacu zwraca się do parlamentu o wotum zaufania w sprawie ustawy zbiorczej dotyczącej środków fiskalnych i budżetowych. Opozycja nie jest w stanie zebrać wystarczającej liczby podpisów pod wotum nieufności, ale zarzuca rządowi naruszenie konstytucji. W październiku TK uznaje, że plan fiskalny i budżetowy Ciolacu jest zgodny z konstytucją (Digi24Europa Liberă).

Czerwiec 2024 Wybory do Parlamentu Europejskiego.
Wrzesień 2024 Wybory samorządowe w Rumunii.
Październik-Listopad 2024 Wybory prezydenckie w Rumunii.
Grudzień 2024 Wybory parlamentarne w Rumunii (mogą zostać odroczone do marca 2025).